بسمه تعالى

زندگینامه و آثار مرحوم ملا احمد نراقى

«ملا احمد نراقى‏» ، فرزند مرحوم «حاج ملا مهدى نراقى‏» ، در سال 1185 هجرى قمرى ⁽¹⁾ مطابق با 1150 شمسى در نراق ⁽²⁾ متولد شد.

او از فحول علماى دین، و اکابر مجتهدین شیعه مى‏باشد، که در علم فقه، اصول،حدیث، رجال، نجوم، ریاضى، معقول و منقول، ادبیات و شعر تبحر داشته و علاوه بر علوم‏متداول عقلى و نقلى در بسیارى از علوم دیگر مهارتى بسزا داشته ⁽³⁾ ملا احمد نراقى فردى زاهد، متقى، و در اوصاف حمیده و اخلاق فاضله زبانزد خاص‏و عام بوده و در فخر و فضل او همین بس که استاد خاتم الفقها مرحوم «شیخ مرتضى‏انصارى‏» - اعلى الله مقامه الشریف - بوده است.

صاحب «روضات الجنات‏» او را اینچنین ستوده:

«...او دریایى مواج، بحرى متلاطم، استادى ماهر، استوانه اکابر، ادیبى شاعر، و فقیهى برازنده، از بزرگان دین و عظماى مجتهدین به شمار مى‏آمد.از دانش پر، و از کودکى صدفى مملو از در بود.

نراقى مجتهدى جامع بود و از اکثر علوم، بویژه اصول، فقه، ریاضى و نجوم بهره کامل و کافى داشت..» . ⁽⁴⁾

مرحوم نراقى از علماى طراز اول قرن سیزده هجرى و سر آمد آنان بوده، و در عین‏داشتن ریاست و شهرت، در توجه به احوال اشخاص ناتوان و بى‏بضاعت‏بسیار کوشا بوده‏و با شفقت و ملاطفت همواره ملجا مراجعات بوده.

تلاش بى‏وقفه او در تحصیل علم و کمالات، و اخلاق وارسته او در ارشاد و هدایت، و اهتمام او به نگهدارى از طلاب و اداره زندگى آنها نقشى بسزا در پیشرفت مذهب داشته.

آثار گرانبهاى علمى او در زمینه‏هاى گوناگون، نشانه جامعیت اوست.و ویژگى دیگراو در پدیدآوردن این اثرهاى ارزنده، پیروى و متابعت او از پدرش مى‏باشد، زیرا با تلاش‏او تصانیف پدرش به دنیاى علمى معرفى شد.

پدرش مرحوم ملا مهدى نراقى در فقه کتاب «معتمد الشیعه‏» را تالیف نمود و او کتاب «مستند الشیعه‏» را.پدر کتاب «مشکلات العلوم‏» را در فنون مختلف به رشته تحریردر آورد، و پسر کتاب «خزائن‏» را در تکمیل آن.پدر در علم اخلاق کتاب شریف «جامع‏السعادات‏» را بنگاشت، و پسر کتاب «معراج السعادة‏» را.او همچنین بسیارى از آثارمرحوم پدر را شرح نموده و بدین وسیله همواره نام و یاد او را در خاطره‏ها زنده نگه‏داشت، و به ادعاى بسیارى باعث‏شهرت پدر گردید.

تالیفات مرحوم نراقى، هم در زمان خودش و هم پس از او مورد عنایت و مراجعه علمابوده، به طورى که فقیه بزرگ شیعه مرحوم «سید کاظم یزدى‏» صاحب «عروه‏» - رضوان الله تعالى علیه - همیشه سه کتاب مهم فقهى در نزدش عزیز و مورد مراجعه‏بوده که یکى از آنها مستند مرحوم نراقى است ⁽⁵⁾ مرحوم نراقى از روحى لطیف و ذوقى سرشار برخوردار بوده، و اشعار عرفانى و اخلاقى‏بسیارى سروده که حاوى مضامین توحیدى است و در دو دیوان به نام او جمع‏آورى شده.

یکى «دیوان اشعار» و دیگرى دیوان مثنویات او که به نام «طاقدیس‏» مشهور است و بارهادر ایران چاپ شده.

کتاب طاقدیس که به سبک و روش مثنوى ملاى رومى است، شامل قصص‏و داستانهاى اخلاقى و تربیتى است که با نظمى شیوا و دلنشین به رشته تحریر در آمده.او دراشعارش به صفایى تخلص مى‏کرده.از اشعار نغز اوست:

ساقى به یاد یار بده ساغرى ز مى از آن گنه چه باک که باشد به یاد وى

من ژنده پوش یارم و دارم به جان او ننگ از قباى قیصر و عار از کلاه کى

تا کى دلا به مدرسه طامات طرهات بشنو حدیث‏یار دو روزى ز ناى نى

واعظ مگو حدیث‏بهشت و قصور و حور ماتوسن هوا و هوس کرده‏ایم پى

ما عندلیب گلشن قدسیم باغ ما ایمن بود زباد خزان و هواى دى

زاهد برو چه طعنه مستى زنى که هست مست از خیال دوست صفایى نه مست مى ⁽⁶⁾

یا رب ز بخت ماست که شد ناله بى‏اثر یا هرگز آه و ناله و زارى اثر نداشت

زان بى نشان ز هر که نشان جستم اى عجب دیدم چو من ز هیچ نشانى خبر نداشت

گفتم علاج غم به دعاى سحر کنم غافل از اینکه تیره شب ما سحر نداشت

دردا که دوش طاعت‏سى سال خویش را دادم به مى‏فروش به یک جرعه برنداشت

دنیا و آخرت همه دادم به عشق و بس شادم که این معامله یک جو ضرر نداشت

گر ترک عشق کرد صفایى عجب مدار بیچاره تاب محنت از این بیشتر نداشت ⁽⁷⁾

اى خدا خواهم برون از هر دو عالم عالمى تا ز رنج جسم و جان آنجا برآسایم دمى

این خمار کهنه ما را کجا باشد علاج از سبو یا خم دریغا گر ز مى بودى یمى

زخم دل را مرهمى جستم طبیبى دید و گفت زخم شست قاتلى هست این ندارد مرهمى

آدمى زادى که مى‏گویند، اگر این مردمند اى خوشا جایى که در آنجا نباشد آدمى ⁽⁸⁾