میلاد امام

مشهور میان مورخان و محدثان آن است که امام صادق (ع) در هفده ربیع‏الاول سال 80 و یا 83 قمرى چشم به جهان گشوده است .

محمد بن سعید روایت کرده که امام به هنگام وفات، هفتاد و یک ساله بوده است .

ملاحظه مى شود که این روایت با هیچکدام از دو احتمال 80 و 83 سازگار نیست؛ زیرا مورخان اتفاق نظر دارند که امام صادق (ع) در سنه 148 قمرى وفات یافته است . بنابراین تاریخ تولد آن حضرت سه سال و یا سه سال و اندى پیش از سنه 80 باید باشد، و بدین ترتیب روایات وارده در میلاد امام را مى‏توان به سه گروه تقسیم کرد که قول میانه همان 80 سال است و شاید آن نزدیک به صحت باشد.

کینه‏ها و القاب امام

امام صادق (ع) کنیه‏هاى متعددى داشته مانند: ابوعبدالله ، ابواسماعیل و ابوموسى، که مشهورتر همان نخستین آنهاست و القاب چندى هم داشته ، چون: صادق ، فاضل، قائم، کافل، منجى و غیر اینها که اولین، مشهورترین آنها است .

لقب صادق را جدش پیامبر به او داده است ، چنانکه ابوهریره در روایتى از رسول خدا نقل کرده که فرمود: ... و خداوند از صلب فرزندم محمد باقر پسرى آورد که کلمه حق و زبان صدق و راستى است . ابن مسعود مى پرسد: نام او چیست ؟ پیامبر مى‏فرماید: جعفر صادق که راستگو و درست کردار است و هر کس به او طعن زند و بدگوید و هر که دست رد بر سینه او زند، به من بد گفته و دست رد بر سینه من زده است .1

سیماى امام

امام صادق (ع) مردى بوده است چهارشانه، زیبا روى و خوش سیما. موهایش کوتاه و پر پشت بوده و وسط استخوان بینى‏اش کمى برجستگى داشته است . قسمت بالاى پیشانى‏اش کم مو، پوست بدنش نازک و برگونه‏اش خالى مشکین و در بدنش چندین خال سرخ وجود داشته است.2

شهادت امام

اینکه امام در چه ماهى وفات یافته ، روایات مختلف است . برخى بیست و پنج شوال و برخى نیمه رجب را روایت کرده‏اند؛ ولى مورخان شیعه و سنى اتفاق دارند که سال وفات امام، سنه 148 هجرت بوده است، و روایت بیست و پنج شوال نیز مشهور است .

همچنین نویسندگان و تاریخدانان شیعه متفقاً اعتقاد دارند که والى مدینه از سوى منصور عباسى ، امام صادق (ع) را بوسیله زهر مسموم و شهید کرده است . و «کفعمى» در «مصباح» روایت کرده که امام با انگورى زهرآگین مسموم و شهید شده است .

در این میان برخى محققان اهل سنت نیز شهادت امام را بوسیله زهر، روایت کرده‏اند که از جمله مؤلفان «اسعاف الراغبین» ، «نورالابصار» ،«تذکره الخواص» و «الصواعق المحرقه» را مى‏توان نام برد.

امام کاظم (ع) پدرش را پس از شهادت در میان دو تکه پارچه سفید که لباس احرام او بود به اضافه پیراهن و دستارى که یادگار جدش حضرت على بن الحسین (ع) بود و نیز در میان بردى که آن را به چهل دینار خریده بود، پیچید و به خاک سپرده.

امام موسى کاظم (ع) ضمناً دستور داد، چراغ اطاقى را که پدرش در آن مى زیست همچنان روشن نگاه دارند و این چراغ تا امام موسى کاظم (ع) در مدینه بود، همه شب روشن بود تا اینکه او به عراق احضار شد. پیش از این نیز امام صادق (ع) چراغ اطاق پدرش امام باقر را روشن نگاه داشته بود.

ابوهریره عجلى که از شعراى اهل بیت و از علاقمندان آنان بوده در رثاى امام آن هنگام که بدن مطهرش را روى تخت روان به سوى بقیع مى برده‏اند ، چنین سروده است :

«به آنان که رفتند امام را روى دوشهایشان حمل کنند، گفتم : آیا مى‏دانید که چه شخصیتى را به گورستان مى برید؟: کوه ثبیر را که چه مرتفع و بلند است ! اینک مردمانى را مى‏بینم که هر یک مشتى خاک روى بدن مقدسش مى‏ریزند . چقدر شایسته است که بر سر خویش بریزند.

اى صادق و راستگو و اى فرزند راستان و صادقان! به پدران پاک و پاکیزه‏ات سوگند راستین مى خورم و خداوند تعالى و پروردگار خاوران نیز بوجود شما سوگند یاد کرده و فرموده است : دوازده ستاره درخشانى که در علم الهى همیشه پیشرو و پیشگام بوده‏اند.»

بدین ترتیب امام صادق (ع) در قبرستان بقیع در کنار نیاى مادریش حسن مجتبى و جد پدریش حضرت سجاد و پدرش باقرالعلوم (درود خدا به روان همه شان) به خاک سپرده شد و او آخرین امامى بود که در بقیع دفن گردید و پس از او تمام فرزندان او جز امام رضا (ع) که در خراسان آرمیده ، در سرزمین عراق به خاک سپرده شده‏اند.