سوال :فلسفه و پیشینه لباس پوشیدن روحانیون چیست ؟آیا این لباس از دوره صفویه رسم شد؟

------------------------------------------

پاسخ :یکى از پوشش‏هاى معروف در میان مردم جهان، عمامه است. در میان مسلمانان و غیر مسلمانان، این پوشش وجود دارد.

    عمامه پارچه‏اى است که بر سر مى‏پیچند و مانند کلاه نیست، (المنجد). معناى عمامه براى همه روشن است و نیازى به توضیح ندارد، (صحاح اللغة و مقاییس اللغة). این نوع پوشش، سابقه بسیار طولانىدارد.

    عمامه در اصل، یکى از پوشش‏هاى تشریفاتى براى رؤساى قوم بود و هر کس که به ریاست قوم مى‏رسید و پناهگاه مردم مى‏گردید، عمامه بر سر مى‏گذاشت.

    در حجاز، عمامه به عنوان «تاج» به شمار مى‏رفت، (المنجد، صحاح و مقاییس). و کسى که ریاست داشت «مُعَمَّم» نامیده مى‏شد، (المنجد).

    پیامبر اکرم(ص) داراى عمامه بود، (وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 377، باب 30، ح 1)و عمامه اصلى، عمامه آن حضرت است. در حدیثى از آن حضرت آمده است که: «عمامه، تاج عرب است»، (همان، ح4).

    پیامبر اسلام، روز غدیرخم، به دست خودش، عمامه بر سر على(ع) گذاشت، (همان، ح 3، ص 379، ح 11 و 12). پیامبر اکرم(ص) روز فتح مکه، وقتى که داخل مکه شد، عمامه مشکى بر سر داشت، (همان، ص378، ح 10). امام زین‏العابدین(ع) به مسجد آمد و عمامه مشکى بر سر داشت، (همان، ح 9).

    در حدیثى آمده است که دو رکعت نماز با عمامه، بهتر از چهار رکعت بدون عمامه است، (همان، ح 8). امام رضا(ع) وقتى که براى نماز عید، از شهر بیرون رفت، همانند پیامبر اسلام، عمامه بر سر کرده بود، (همان، ح5).

    بر این پایه، عمامه از پوشش‏هاى بسیار قدیمى است و در دین اسلام، این پوشش مورد عنایت خاص است و هیچ‏گونه ربطى به دوران صفویه و دیگران ندارد.

    یکى از لباس‏هایى که در بین مسلمانان معروف است، عباست. عبا را رِدا هم مى‏نامند. «عبا» لباسى است که از روى لباس، بر دوش مى‏اندازند، (صحاح و المنجد). این لباس هم سابقه طولانى دارد و پیش از اسلام در حجاز و جاهاى دیگر وجودداشت. در روایات اسلامى، به این لباس توجه خاصى شده است. براى نمونه به یک روایت اشاره مى‏کنیم: سلیمان بن خالد مى‏گوید، از حضرت امام صادق(ع) پرسیدم: اگر کسى بدون عبا امام جماعت شود چه حکمى دارد؟ امام در جواب فرمود: شایسته نیست که امام جماعت بدون عباو عمامه باشد»، (وسایل، ج 3، ص 329، باب 53، ح 1).

    براساس این روایات، عبا لباسى است که امامان معصوم به آن توجه کرده‏اند و پیروانشان را به پوشیدن آن سفارش کرده‏اند و این لباس‏ها ربطى به حکومت صفویه ندارد.

    یکى از لباسهایى که در میان مسلمانان رواج داشت و اکنون نیز رواج دارد «قبا» است. قبا لباسى است که روى پیراهن پوشیده مى‏شود. این لباس هم سابقه طولانى دارد. قبا را روپوش مى‏نامند. در روایات اسلامى به این لباس هم اشاره شده است،(وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 279، ح 6 - مراد از عموزاده‏ها، فرزندان عباس هستند). ولى درباره رنگ مشکى آن نکوهش شده است و براساس این گونه روایات، علماى اسلامى فتوا به مکروه بودن لباس مشکىکرده‏اند. بنابراین، قبا هم تاریخ قدیمى دارد و هیچ‏گونه ربطى به دوره صفویه و یا قاجاریه ندارد.

    آنچه که باید به آن زیاد توجه کرد این است که در زمان‏هاى قدیم عمامه، عبا و قبا، مختص گروه خاصى از مؤمنان نبود بلکه در آن زمان‏ها رسم این بود که افراد صالح و متدین این لباس‏ها را مى‏پوشیدند و بعدها به تدریج تنها علماى دینى در این لباس ماندند و این لباس بهعنوان علامت و نشانه علماى اسلام به حساب آمد. در حال حاضر هم یکى از شرایط پوشیدن عمامه، قبا و عبا داشتن صلاحیت لازم است و اگر کسى داراى آن شرایط نباشد اگر بپوشد، کار نادرست انجام داده است و مانند کسى مى‏ماند که لباس پزشکى بپوشد در حالى که شرایطپزشک را ندارد.

    در زمان‏هاى قدیم براى پوشیدن این لباس، تنها صلاحیت اخلاقى کافى بود به همین جهت بسیارى از تاجران و پزشکان هم این لباس را مى‏پوشیدند ولى در عصرهاى اخیر یکى از شرایط این لباس، کسب علوم اسلامى و تبلیغ دین شد و در حقیقت باید به عنوان یک انیفروم ولباس کار و اعلام آمادگى براى پاسخ‏گویى به پرسش‏هاى اندیشه دینى، به آن نگاه شود. نه یک امتیاز اجتماعى و از سوء استفاده احتمالى برخى در این لباس باید جلوگیرى کرد.